Cúng Trai phạn, Trai Tăng là những lễ cúng khá phổ biến trong các chùa viện hiện nay. Chữ cúng đây có nghĩa là cúng dường Tam bảo,Trai có nghĩa là chay tịnh hay trong sạch, thanh tịnh.
Cúng Trai phạn là dâng cúng thực phẩm trong sạch, được làm ra đúng pháp lên chúng Tăng. Chư Tăng Ni hiện nay không đi khất thực, người Phật tử muốn cúng Trai phạn thì tự nấu nướng (hoặc nhờ nhà bếp của chùa nấu) rồi bày biện cơm nước lên trai đường (nhà ăn của chùa), hợp thời chư Tăng Ni tập trung tại trai đường sẽ tác bạch dâng cúng. Nếu chư Tăng đi khất thực, cúng Trai phạn là người Phật tử chuẩn bị cơm nước, đợi chư Tăng đi ngang qua liền kính lễ rồi sớt bát cúng dường.
Cúng Trai tăng bao gồm dâng cúng thực phẩm (Trai phạn) và một số vật dụng thiết yếu cho chư Tăng như y phục, thuốc men, sàng tọa… thường gọi là tứ sự. Nói một cách dễ hiểu, cúng Trai tăng là ngoài thực phẩm ra còn cúng thêm một số vật dụng khác nữa. Ngày nay, do đặc điểm của đời sống hiện đại rất khác xưa nên cúng Trai tăng được phương tiện bằng cúng thực phẩm và một ít tiền mặt (để chư Tăng Ni tùy nghi mua sắm các vật dụng cần thiết).